Trong hai năm 2024–2025, hoạt động xuất nhập khẩu tiếp tục đóng vai trò trụ cột của nền kinh tế Việt Nam. Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu còn nhiều bất ổn, từ xung đột địa chính trị, lạm phát kéo dài tại các nền kinh tế lớn đến sự điều chỉnh chính sách tiền tệ, Việt Nam vẫn duy trì được đà tăng trưởng thương mại tương đối ổn định. Các số liệu cho thấy không chỉ quy mô thương mại mở rộng, mà cơ cấu hàng hóa và thị trường cũng đang có những chuyển dịch đáng chú ý Xuất khẩu của Việt Nam.
Bức tranh tổng thể năm 2024
Năm 2024 được xem là một năm phục hồi mạnh của ngoại thương Việt Nam. Tổng kim ngạch xuất nhập khẩu cả năm ước đạt khoảng 786 tỷ USD, tăng trên 15% so với năm 2023 Dữ liệu thương mại Việt Nam như đã nêu. Đây là mức cao nhất từ trước đến nay, phản ánh sự hồi phục của nhu cầu toàn cầu cũng như năng lực sản xuất trong nước.
Trong đó:
- Xuất khẩu đạt khoảng 405 tỷ USD, tăng hơn 14%.
- Nhập khẩu đạt khoảng 381 tỷ USD, tăng gần 17%.
- Cán cân thương mại thặng dư xấp xỉ 25 tỷ USD, tiếp tục là điểm sáng của nền kinh tế.
Sự tăng trưởng này chủ yếu đến từ nhóm hàng công nghiệp chế biến, chế tạo. Các mặt hàng như điện thoại, máy tính, linh kiện điện tử, máy móc thiết bị vẫn giữ vai trò dẫn dắt, chiếm phần lớn kim ngạch xuất khẩu. Trong khi đó, các nhóm hàng truyền thống như dệt may, giày dép, gỗ và sản phẩm gỗ cũng ghi nhận mức tăng trưởng trở lại sau giai đoạn suy giảm năm trước.
Về thị trường, Hoa Kỳ tiếp tục là đối tác xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam, trong khi Trung Quốc giữ vị trí hàng đầu về nhập khẩu. Điều này cho thấy Việt Nam vẫn nằm sâu trong chuỗi cung ứng khu vực, đặc biệt là chuỗi sản xuất gắn với Trung Quốc và thị trường tiêu dùng Bắc Mỹ.
Diễn biến nhập khẩu và ý nghĩa đối với sản xuất
Một điểm đáng chú ý trong năm 2024 là tốc độ tăng nhập khẩu cao hơn xuất khẩu. Điều này không hẳn là tín hiệu tiêu cực. Phần lớn kim ngạch nhập khẩu của Việt Nam đến từ nguyên vật liệu, linh kiện, máy móc và thiết bị phục vụ sản xuất, chiếm trên 90% tổng nhập khẩu.
Việc nhập khẩu tăng mạnh phản ánh hai yếu tố chính. Thứ nhất, các doanh nghiệp trong nước và khu vực FDI đang mở rộng sản xuất để đáp ứng đơn hàng xuất khẩu phục hồi. Thứ hai, Việt Nam tiếp tục thu hút dòng vốn đầu tư mới, đặc biệt trong lĩnh vực điện tử, công nghiệp hỗ trợ và năng lượng, kéo theo nhu cầu nhập khẩu máy móc và công nghệ.
Xu hướng nổi bật trong năm 2025
Bước sang năm 2025, dữ liệu các tháng đầu và giữa năm cho thấy đà tăng trưởng thương mại vẫn được duy trì. Trong 7 tháng đầu năm 2025, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu đã vượt 500 tỷ USD, tăng hơn 16% so với cùng kỳ năm trước.
Cụ thể:
- Xuất khẩu đạt trên 260 tỷ USD, tăng gần 15%.
- Nhập khẩu đạt khoảng 252 tỷ USD, tăng gần 18%.
- Việt Nam tiếp tục duy trì thặng dư thương mại trên 10 tỷ USD trong giai đoạn này.
Nếu tính 11 tháng năm 2025, kim ngạch xuất khẩu đã vượt mốc 430 tỷ USD, trong khi nhập khẩu đạt trên 409 tỷ USD. Những con số này cho thấy quy mô thương mại của Việt Nam đang tiến gần ngưỡng 850–900 tỷ USD cho cả năm, nếu xu hướng tăng trưởng được giữ vững.
Cơ cấu hàng hóa xuất khẩu năm 2025
Cơ cấu xuất khẩu năm 2025 tiếp tục thể hiện rõ xu hướng phụ thuộc lớn vào nhóm hàng công nghiệp chế biến, chiếm gần 90% tổng kim ngạch xuất khẩu. Trong đó:
- Điện tử, máy tính và linh kiện tiếp tục là nhóm tăng trưởng mạnh nhất, hưởng lợi từ nhu cầu công nghệ toàn cầu và dịch chuyển chuỗi cung ứng.
- Dệt may và giày dép phục hồi tốt hơn so với năm 2023, dù vẫn chịu áp lực về giá và cạnh tranh.
- Nông sản và thủy sản duy trì vai trò ổn định, với một số mặt hàng như gạo, cà phê, rau quả chế biến có giá trị xuất khẩu tăng nhờ giá quốc tế cải thiện.
Ở chiều nhập khẩu, máy móc, thiết bị, linh kiện điện tử, nguyên liệu dệt may, nhựa, hóa chất và nhiên liệu vẫn là các nhóm chiếm tỷ trọng lớn nhất.
Thách thức đặt ra cho thương mại Việt Nam
Dù bức tranh chung khá tích cực, giai đoạn 2024–2025 cũng đặt ra không ít thách thức. Áp lực bảo hộ thương mại tại một số thị trường lớn gia tăng, các tiêu chuẩn về môi trường, lao động và truy xuất nguồn gốc ngày càng khắt khe. Một số ngành xuất khẩu chủ lực như dệt may, thép, đồ gỗ có thời điểm tăng trưởng chậm lại do nhu cầu thế giới chưa thực sự ổn định.
Ngoài ra, sự phụ thuộc lớn vào khu vực doanh nghiệp FDI vẫn là vấn đề dài hạn. Giá trị gia tăng nội địa trong nhiều ngành xuất khẩu còn hạn chế, khiến lợi ích lan tỏa sang khu vực doanh nghiệp trong nước chưa tương xứng với quy mô kim ngạch.
Tổng kết và triển vọng
Tổng thể, dữ liệu nhập khẩu và xuất khẩu giai đoạn 2024–2025 cho thấy Việt Nam đang duy trì vị thế là một trong những nền kinh tế có độ mở thương mại cao nhất khu vực. Quy mô thương mại liên tục lập kỷ lục mới, cán cân thương mại duy trì thặng dư, và cơ cấu xuất khẩu tiếp tục dịch chuyển theo hướng công nghiệp hóa.
Trong trung hạn, triển vọng thương mại của Việt Nam vẫn tích cực, nhưng để tăng trưởng bền vững hơn, cần tập trung vào nâng cao giá trị gia tăng, phát triển công nghiệp hỗ trợ và đa dạng hóa thị trường xuất khẩu. Khi đó, tăng trưởng xuất nhập khẩu không chỉ lớn về lượng, mà còn mạnh về chất.
